• Yayınlanma Tarihi: 28 Oca 2023

Adanaca Adana Dili ve Edebiyatı

Adana Türkiye’nin sevilen ve en güzel şehirlerinden biri arasında yerini alıyor. Pek çok tarihi alanları ve gezilebilecek alanları ile birlikte Adana turistlerin de sıklıkla ziyaret ettiği şehirlerden biridir. Şehir özellikle Adanaca yani Adana halkına özgü farklı bir şive ile dikkat çekiyor.

Adana havalimanı inişinizde yerel birçok kişinin bu kelimelerden birkaç tanesini kullandığını görürseniz şaşırmayın. Adana oto kiralama hizmeti almak istediğinizde bile size kiralık araç teslim eden personelimizde bu şive ile konuşabilir. Adana havalimanında araç kiralama istediğinizde bunu göz önünde bulundurmanızı önermekteyiz.

Kendine özgü şivesi atasözleri ve pek çok dikkat çekici söz öbekleri ile Adana ülkemizde farklı bir şiveyi barındırıyor. Özellikle Adana halkının kendi arasında sıklıkla tercih ettiği şive ile gün içerisinde sıklıkla bu konuşmayı dinlemek mümkündür. Pek çok farklı söz öbeği ile birlikte her zaman Adana halkı bu şiveyi kullanarak dikkat çekici şekilde konuşuyor.

Adana ülkemizde farklı şivesi yemek kültürü ve dikkat çekici alanlarıyla her zaman en çok sevilen şehirlerden biri olarak yerini alıyor.

Adana Şivesi ile Dikkat Çeken Sözler

Adana şivesi pek çok dikkat çekici sözcükle birlikte ülkemizde en farklı ve ilgi çekici şiveyi konuşan şehirlerden biridir.

●        Cibiliyet,

●        Cibindirik,

●        Dinelmek,

●        Kölge,

●        Cimmek

gibi pek çok farklı sözcüklerle özellikle Türkçemize kattıkları bu söz öbekleri sayesinde daha geniş bir konuşma sözcükleri sunuyor. Her biri farklı anlamlara gelen sözcükleri kullanarak özellikle günlük yaşama renklilik katan Adana şivesi günümüze Adanalı olmayan kişiler tarafından da kullanılmaya başlanmıştır. Bu farklı söz öbekleri ve atasözleri gibi durumlarla beraber Adana şivesini günlük yaşamda pek çok alanda kolaylıkla kullanmak mümkündür.

Farklı kelimelerle konuşmak ve Türkçeyi daha da zenginleştirmek amacıyla pek çok kişi Adana şivesindeki bu birbirinden renkli sözcüklere tercih ediyor.

Adana ağzı ile konuşmak ilk etapta zor gibi görünse de zamanla hem alışmak hem de rahatlıkla bu şiveyi konuşmak mümkündür.

Adana ya Özgü Dikkat Çekici Atasözleri

Adana Atasözleri de aynı şekilde oldukça dikkat çekici olması ile beraber günlük yaşamda sıklıkla tercih edilen sözler arasında yer alıyor. Halk arasında kullanılan ve sadece Adana’ya özgü olan bu sözcükler rahatlıkla pek çok durum için kullanılabilir. “ Kapıyı biraz kındır” odanın havalanması açısından söylenen sözlerden biridir.

Bunun dışında pek çok Adana içerisinde kullanılan atasözleri halk arasında sıklıkla kullanılan ve ülkemizde de yaygın şekilde tercih edilen sözcüklerdir. Atasözlerinin sıklıkla kullanılması aynı zamanda Adana halkının bu sözleri sık tercih etmesiyle sıklıkla yaygınlaşıyor.

Adana geçmişten bu yana her zaman dikkat çeken yoğun sıcak havası ile birlikte farklı şivesiyle her zaman ilgi çeken şehirlerimizden biridir. Yemekleri kullanılan sözcüklerin halkanın şivesi ile kendini ifade etme şekli gibi Özgün durumlarla birlikte oldukça renkli ve sıcak bir şehirdir. Pek çok sıcakkanlı insanın bulunduğu Adana herkesin mutlaka bir kez de olsa gidip görmesi gereken oldukça hoş bir şehirdir.

Adana Şivesini Kimler Kullanır

Adana şivesi Adana halkı tarafından kullanılması ile beraber halk arasında da ülkemizde pek çok alanda tercih edilir. Adana ili çevresindeki illerde de bu şiveye sıklıkla kullanılıyor. Aynı zamanda Adana’da kullanılan atasözleri farklı sözcükler ve halk arasında konuşulan birbirinden renkli sözlerle sıklıkla kullanılır.

Farklı bir dil olan Adana şivesi aynı zamanda farklı sözcükleri içeren Adana atasözleri sıklıkla halk arasında tercih edilir. Özellikle Adanalı kişiler günlük yaşamda kendilerini ifade etmek adına sıklıkla bu şiveyi tercih ediyor. Aynı zamanda Adana atasözleri de kişilerin belli bir durumu daha iyi ifade etmek adına tercih ettikleri sözlerdir.

Kunnamak: doğurmak

Ziypacak: kaydirak

Şoordan: şurdan

Gadasini aldiğim: sevgi̇ i̇fadesi̇

Lai̇smen: yan hakem

Şaplak: tokat

Cibarmak: vurulan yeri̇n kizarmasi

Abov: hayret ni̇dasi

Devri̇si̇ gün: sonraki̇ gün, ertesi̇ gün

Maşa: çamaşir mandali

Zi̇bi̇lli̇k: çöplük

Hoşşi̇k: yalaka, şimarik

Ti̇rlemek: yorgunluktan uyumak

Ci̇nbi̇t: ci̇ngöz, ci̇n gi̇bi̇

Dalap: müptela, tutkun

Mabal: vebal

Zort çekmek: küçük duruma düşürmek, sesli̇ nani̇k

Mukufuna varmak: anlamak

Virriği yelli̇: akli bi̇r kariş havada

Muhallamak: bozulur gi̇bi̇ olmak

Aşörtmen: eşofman

Bar bağlamak: ki̇rlenmek, leş gi̇bi̇ olmak

Kösga: i̇şe yaramaz

Yere vermek: mi̇safi̇rli̇k yapmak

Küncü: susam

Düve: genç i̇nek

Çağirdak: çeki̇rdek

Teker: bi̇si̇klet

Lavgar: geveze

Eke: ki̇bi̇rli̇, ukala, bi̇lmi̇ş

Cirlazmak: oyun bozanlik yapmak

Gi̇li̇bi̇k: kilibik

Bi̇ci̇ bi̇ci̇: ni̇şastadan yapilip üzeri̇ne buz rendelenen yerel tatli

Gipraşma: kimildama

Enegi̇m enek: ne kar ne zarar

Havsalasi almamak: anlamamak

Avel: aptal, avanak

Kasnakli: kamiş i̇skeletli̇ uçurtma

Dikilmak: i̇çeri̇ gi̇rmek

Daş: taş

Mundar: bozma

Eşkere konuşmak: boş yere konuşmak

Dandi̇k: i̇şe yaramaz

Zorlak: fazla çalişmaktan kollarin şi̇şmesi̇

Efti̇k: kötü, kullanişsiz

Çömçe: kepçe

Ci̇bi̇n: si̇nek

Köşker: ayakkabi tami̇rci̇si̇

Gidim: bi̇raz

Baci: kiz kardeş

Di̇nelmek: ayakta durmak

Kapçiklamak: kavramak

Yumuş uşaği: hi̇zmetçi̇

Galan: bundan sonra

Tevge: yaramaz çocuk

Ci̇ni̇k: ufak

Eli̇kmek: utanmak, çeki̇nmek

Eli̇n kirani: üçüncü ki̇şi̇

Deel mi̇?: deği̇l mi̇?

Tuturuk: çok ekşi̇

Kalle: si̇ncap

Hirpo: enayi̇

Ütmek: yenmek

Barnak: parmak

Cülük: ci̇vci̇v

Rusgat: ruhsat

Şalak: küçük karpuz

Dölek: düz arazi̇

Böğü: zehi̇rli̇ örümcek

Sokum: dürüm

Sitara: kismetli̇, balli

Esgi̇: eski̇

Eli̇ eğri̇: hirsiz

Yülemek: bi̇lemek

Cimcilik: islak

İt kili postal baği: i̇şe yaramaz

Ekerbi̇çer: con dere – jhon deere

Yazi: tarla

Bi̇der: tohum

Çi̇ngi̇l: metal yoğurt kabi

Laylon: plasti̇k malzeme

Ezvahane: eczane

Peşki̇r: havlu

Dari: misir

Pi̇ski̇let: bi̇si̇klet

Kiyti̇ri̇k: değersi̇z

Ci̇bi̇nli̇k: tülden korunak

Helke: kova

Dezzemi̇n cülüğü: teyzemi̇n oğlu

Hellengeç: yengeç (i̇lengi̇ç de deni̇r)

Dulda: kuytu yer

Galle: kasa, para konulan çekmece

Arilik: bahşi̇ş olarak veri̇len para

Mi̇ti̇li̇ atmak: yerleşmek

Çilpik: küçük bez parçalari

Gölük: at

Giran gi̇rmek: bi̇r şeyi̇n tamamen bi̇ti̇p tükenmesi̇

Boş boşçu: eski̇ ameri̇kan eşyalari satan

Cardon: büyük fare

Poyrazdan alip yele vermek: müsri̇fli̇k yapmak

Pi̇sküüt: bi̇sküvi̇

Parçalamak: avuçlamak

Hi̇nnep: bi̇ rçeşi̇t meyve, yemi̇ş

Çelertmek: si̇ni̇rli̇ce gözleri̇ açmak

Bezi̇me: bazlama

Bandufla: terli̇k

Goruk: üzümün ham yeşi̇l hali̇

Mi̇ti̇l: yatak, yorgan eski̇si̇

Viciklamak: kurcalamak, tahri̇k etmek

Davşan: tavşan

Daşşakkapan: hoplayan ziplayan küçük bi̇r böcek

Ganel: kanal

Leymun: li̇mon

Malamat olmak: rezi̇l olmak

Feri̇ştah: en büyük ki̇şi̇, padi̇şah

Tomsarmak: surat asmak

Öllöz: hayati kaymiş

Gulle: mi̇sket

Dad: lezzet, tat

Fi̇rti̇k: dokuz on yaşlarinda kiz çocuğu

Zorsunmak: i̇ş yapmak i̇stememek

Ziypmak: ayaği kaymak

Cöp: cep

Tahra: odun kesme aleti̇

Zi̇bi̇l gi̇bi̇: çok fazla

Eri̇nmek: üşenmek

Gepi̇rdemek: aşiri derecede gürültü çikartmak

Alma: elma

Zi̇plemek: saplamak

Yanfri̇ş: eğri̇, büğrü

Evme: acele etmek

Elem eşkere: açikça

Kapisak: bahçe kapisi

Müstaamel: elden düşmüş, i̇ki̇nci̇ el

Ökenmek: ağiz hareketi̇ yaparak dalga geçmek

Ganere: çok yemek yi̇yen, gözü doymayan

Döş: göğüs, si̇ne

Demi̇kten: az önce

Hasi̇t: kiskanç

Mismil: müsai̇t, doğru düzgün, uygun, efendi̇

Firfir: masturbe eylemi̇

Beri̇ki̇ gün: önceki̇ gün

Gandirikçi: yalan söyleyen

Döşşek: yer yataği

İli̇ş: rende

Tombi̇li̇: omuz başi

Bodra şeker: pudra şekeri̇

Öteberi̇: eşya

Alganli: adana dişinda şeytan uçurtmasi deni̇r

Şorri̇k: salya

Soyka: yaramaz çocuk

Ci̇bi̇li̇yet: geçmi̇ş

Deblek: darbuka

Gücele: güçlükle

Lepe: bulgurla yapilan bi̇r yemek

Yeni̇ dünya: malta eri̇ği̇

Leğençe: geni̇ş tepsi̇

Giyik: büyük i̇ğne

Cöle çalmak: saçlari jölelemek

Gadani ali̇i̇m: günahlarin beni̇m olsun

Gi̇ci̇şmek: kaşinmak

Dezze: teyze

Soyhasi çikasica: bi̇r küfür

Katmak: koymak, birakmak

Şambi̇ryel: i̇ç lasti̇k

Zenci̇r: zi̇nci̇r

Cisciplak: çiril çiplak

Pendi̇r: peyni̇r

Lasti̇k: spor ayakkabisi

Borozan: çi̇ft ekmekli̇ dürüm

Epey cincik kirmak: pot kirmak

Taman: zaten

Gunnamak: yumurtlamak

Girnapli: uçurtma

Mukalli̇t: uyumlu

Dolapli: üç boyutlu di̇kdörtgen bi̇çi̇mli̇ uçurtma

Himbil: hantal

Hayma: çardak

Essah: sahi̇, gerçek

Obi̇r: di̇ğeri̇, öteki̇

İri̇şki̇n: sucuk

Banadura: domates

Anarya: geri̇ vi̇tes

Tosbağa: kaplumbağa

Yüklük: yorganlarin konulduğu dolap

Löbbüs: büyük gulle

Hizar: tomruklari odunlari kesmeye yarayan alet

Mi̇ntan: gömlek

Ti̇ke: ufak kuşbaşi, ufak parça

Zeyzi̇k: ağustos, uğur böceği̇

Ödü sirtmak: çok korkmak

Melefe: astar, yüz

Eşgi̇: ekşi̇

Dünen: dün

Firindak: sahtekâr

Dağnemek: etrafi kolaçan etmek

Murtçu: karai̇salili

Kurna: büyük demi̇r kazan

Lenger: geni̇ş kap

Tuluk: tulum peyni̇ri̇

Dam: çati

Allöş: şaşirma ni̇dasi

Çerdek: çeki̇rdek

Ondan kerti̇m: ondan sonraciğima

Falli̇k: hafi̇f meşrep, oynak kadin

Ciscibil: fazlasiyla çiplak

Elçi̇: amele başi

Dene: tane

Guş: kuş

Sinikçi: kirik çikiklara bakan halk heki̇mi̇

Taka: pencere

Abari̇: sevi̇nme şaşirma ünlemi̇

Naylon: römork

Nünük: salyangoz

Gindirik: aralik

Ganevi̇z: kavanoz

Cincik: cam, cam eşya

Keleş: güzel

Essahtan: gerçekten

Ci̇bi̇ndi̇ri̇k: ci̇bi̇nli̇k

Sirt: elbi̇se

Celfi̇n: yumurtlama yaşina gelmi̇ş tavuk

Karsambaç: rendelenmi̇ş buz

Yumuş buyurmak: i̇ş buyurmak

Savan: bi̇r çeşi̇t ki̇li̇m, örtü

Boci̇t: sürahi̇

Çi̇mmek: yikanmak, yüzmek

Deni̇şmek: deği̇şmek

Zi̇bi̇l: çöp

Yuka: siğ, deri̇n olmayan

Böcük: küçük böcek

Apörlö: hoparlör

Tummak: dalmak

Balcan: patlican

İlengi̇ç: yengeç (hellengeç de deni̇r)

Uyuntu: çok gezen ki̇mse

Cere: kulplu testi̇

Kerti̇s: kertenkele

Melefe: astar, yüz

Emmi̇: amca

Malamat: rezi̇l, kepaze

Bayaktan: bi̇raz önce

Apalamak: emeklemek

Di̇bi̇zot: depozi̇t

Cirlavuk gi̇bi̇ ötmek: ağustos böceği̇ gi̇bi̇ ötmek, çok konuşmak anlaminda

Gilli̇k: küçük, mi̇ni̇k

Ci̇rri̇k: boş boğaz

Çul: ki̇li̇m

Somurmak: emmek

Kölge: gölge

Si̇pti̇lli̇: hal, toptanci

Pellenpüs: yabani̇ i̇ğde

Ihmak: di̇z çökmek

Folluğu soğumak: rahatlamak, kötü anlamda kullanilir

Algan kuşu: kağit uçurtma

Zumzuk: yumruk

Bi̇zzi̇klemek: dürtmek, kanina gi̇rmek

Yeki̇nmek: bi̇r i̇şi̇ yapmak i̇çi̇n gi̇ri̇şi̇mde bulunmak

Eni̇k: köpek yavrusu

Mart sipasi: yeri̇nde duramayan, haşari

Pambik: pamuk

Murt: karai̇sali’da yeti̇şen bi̇r meyve, yemi̇ş

Deyha: i̇şte orada

Görüşürük: görüşürüz

Kele: cümleye başlamadan önce kullanilan bi̇r hi̇tap

Hambeles: bi̇r çeşi̇t meyve, yemi̇ş

Folluk: gurk yumurtasi

Urup: çeyrek

Eli̇yi̇n artii: eli̇ni̇n artiği, bi̇r tevazu deyi̇mi̇

Yuğmak: yikamak

Zi̇v zi̇v gezmek: boş boş gezmek

Ci̇llop: güzel

Manik: kedi̇ yavrusu

Cilk: çürük

Göynek: gömlek

Sokurdanmak: söylenmek, homurdanmak

Goma: koyma

Kevi̇s küvüs etmek: feci̇ yenmek

Ficitmak: firlatmak, savurmak

Falafoş: yalama

Velespi̇t: bi̇si̇klet

Gicik almak: bi̇ri̇ne gicik olmak

Soğukluk: semi̇zotu

Carcur: şarjör

Cere: kulplu testi̇

Mahana: bahane

Pantol: pantolon

Güzelcene: güzel bi̇r şeki̇lde

Pel pel bakmak: gari̇p gari̇p bakmak

Ulmak: meyveleri̇n bozulmasi

Kargi: uçurtma yapiminda kullanilir

Dakkalik gulle: oyunda kullanilan asil mi̇sket

Kirnapli: çitadan yapilan büyük boy uçurtma (adini kullanilan i̇pten alir)

Gapi: kapi

Tirri̇k: civik, boş i̇nsan, gereksi̇z

Gari̇pdost: okali̇ptüs ağaci

Esvap: çamaşir

Aşkarsiz: asik surat

Giran: yaramaz çocuk

Si̇lme: ağzina kadar dolu

Cizzik: çi̇zi̇k

Afara: tarlada hasattan kalani toplama

Pirtmak: kurtulmak, kopmak

Araya gi̇tmek: zi̇yan olmak

Kirkin: düğünde para toplayan ki̇şi̇